Charcoal Kömür Kalemi Nedir?

Batı dillerinde charcoal olarak bilinen ve karakalem tekniğinin en önemli unsurlarından biri olan saf karbon çizim kalemi, Türkçe’de kömürkalem olarak adlandırılır. Grafit (graphite) kalemle aynı doğal karbon malzemeden üretilmekle beraber ikisinin de farklı işlevleri vardır. Kömür kalem genellikle taslak çalışmalar ve ön çizimlerde kullanılırken grafit daha detay gerektiren ince işlerde kullanılır. Ayrıca kömürkalem daha büyük bölgelerde, kendini gösteren ve canlı çizimler yaratmaya yarar ve daha mat özellik gösterir. Buna karşın grafit kalemler daha parlaktır. Resim öğrenimine genelde karakalem çalışmaları ile başlandığından kömür kalemin özelliklerini ve nasıl kullanıldığını bilmek resim öğrencileri için önemlidir. 

Charcoal Kömür Kalemi Nasıl Elde Edilir?

Kömürkalem ile resim yüzeyinde siyahın çok farklı tonlarını elde etmek mümkündür. Bu nedenle, ton farklılığı gerektiren çizimlerde kömürkalem sıklıkla tercih edilir. Parmakla ya da pamuk gibi yumuşak bir malzemeyle kömürkalem tozları dikkatli bir şekilde yayılarak farklı tonlar elde edilir. Kömürkalemin taslak çizimlerde kullanılmasının diğer bir nedeni ise resim yüzeyinde kir ve izleri çokca bırakmasına rağmen kolayca silinebilmesidir. Kaliteli bir silgi ile kolayca resim yüzeyinden kaldırılabilir. Peki kömürkalemler nasıl üretilir? Bu kalemler saf odun dallarının oksijensiz bir ortamda yavaş yavaş yakılmasıyla üretilir. Bu nedenle resim yüzeyi üzerinde partiküller halinde karbon tozları bırakır ki bu tozlar resim yüzeyine yayılmak suretiyle yukarıda bahsedilen farklı tonları oluşturmanın yöntemlerinden biridir. Kömür kalemler tamamen doğal oldukları için çok eski tarihlerden beri çizimlerde kullanılmaktadır. Ancak belirtmek gerekir ki kömürkalemler ile çizim yapmak resim yapılan ortamın kolayca kirlenmesine sebeb olur ve bu kalemler kolayca kırılırak parçalanabilirler. Bu özellikleri kömür kalemin en çok karşılaşılan dezavantajlarıdır. 

Tarihte ve Modern Günlerde Kömürkalem

Insanlığın çok eski tarihlerinden kalma mağara duvarı çizimlerinde uçları yanık odun parçalarıyla çizilen resimler bu resim tekniğinin en eski örnekleri olarak görülürler. Modern resim sanatında üç farklı tür kömürkalem kullanılır. Bunlar kalem şeklinde charcoal, sıkıştırılmış (compressed) charcoal ve vine charcoal’dur. Vine kömür kalemler üzüm ağaçlarının dalından imal edilen uzun ve ince kömürkalemlerdir. Bu kalemler taslak çizimler için idealdir. Sıkıştırılmış kömür kalemlerinin üretiminde bağlayıcı da kullanılır ve pastel boya çubukları şeklindedir. Bu kalemler sertlik derecesine göre farklılık gösteren derecelerde koyu tonlar bırakırlar. Kömürkalemin yakılma süresi arttıkça kalemin yumuşaklığı da artar. Charcoal pencil adı verilen kalemler ise resim yapan sanatçının elini kömür lekesine bulaştırmadan ince ve detaylı çalışmalar yapmasını sağlayan ve kuruboya kalemine benzeyen kalemlerdir. 

   
Kömürkalem esnek ve çok amaçlı bir kullanıma sahiptir. Bu teknikte açık tonlu ya da keskin koyu tonlu çizgiler çekilebildiği gibi resmin dokusu ve tonlaması da kolayca yapılır. Uygulaması oldukça pratiktir ve tuvalin pürüzlü dokusunun içine yapışarak boşlukların içinde tamamiyle kalmaz. Bu nedenle de sanatçıya pürüzsüz yüzeye sahip ve istenildiğinde kolayca düzeltilebilen bir çizim yapma şansı tanır. Ancak bir fiksatif kullanılmadığında silikleşmesi ve resim yüzeyinden çıkması da kolaydır. Birçok ressamın kömürkalemi ön taslak çalışmalarında kullanmasının sebebi budur. Rönesans boyunca birçok sanatçı duvar freski ve ahşap panel resimlerinin hazırlık aşamasında kömürkalem kullanmışlardır. Bazı ustalar ise kömürkalemi, mürekkep ve tebeşir ile birlikte resimlerinin son halini oluşturmak için de kullanmışlardır. Michalengelo’nun ‘Bağıran Adam Çalışması’ Rönesans döneminin en ünlü kömürkalem çalışmalarından biridir. Bu eser, Michalengelo gibi bir ustanın mahir ellerinde kömürkalem ile bile, detaylı ve insan duygusunu dramatik bir şekilde yansıtan bir şaheserin nasıl yaratılabileceğinin göstergesidir.